Kilka słów o nieprzekładalności literatury
Książka Tłumacz między innymi to pozycja, po którą zdecydowanie powinien sięgnąć zarówno tłumacz stawiający pierwsze kroki w swym fachu jak i ten bardziej doświadczony. Punktem wyjścia jest istota pracy tłumacza oraz teza o nieprzekładalności literatury, która zostaje paradoksalnie uznana za rację bytu przekładu.
W swojej książce Jerzy Jarniewicz rozwija koncepcję twórczego charakteru pracy tłumacza, który występuje często w wielu różnych rolach, wśród których znajduje się między innymi pisarz, antologista, krytyk czy popularyzator. Czy tłumacz w swojej pracy może sobie pozwolić na bycie czułym lub na kłamstwo? Gdzie jest granica plagiatu? Jakie jest miejsce kobiet w przekładzie literackim? Jaki jest sens tłumaczenia dzieł dawnej literatury polskiej na współczesny język?
Zaletą książki są dwa osobiste szkice, w których Jerzy Jarniewicz ukazuje tajniki swojej pracy oraz kreśli swój pisarski życiorys, z jednej strony dziękując mistrzom, u których pobierał nauki, z drugiej strony przywołując przedstawicieli młodego pokolenia tłumaczy. Wspomniane szkice napisane są językiem lekkim, wolnym od naukowych terminów. Jest w niech podanych wiele przykładów z życia, a także widoczne osobiste zaangażowanie człowieka, który do swej pracy podchodzi z pasją. To na pewno lektura dla wszystkich zainteresowanych tłumaczeniami, literaturą i językiem.
„Zwierzając się ze swojej niewiary w możliwość przekładu, myślę tu oczywiście nie o przekładzie w ogóle, ale o przekładzie literackim, bo jest ON pojęciem wewnętrznie sprzecznym: chodzi w nim, mówiąc najprościej, o to, by powiedzieć to samo, ale w innym języku, czyli inaczej. To samo, ale inaczej. Tymczasem w literaturze (przede wszystkim w literaturze) to, jak się mówi, jest tym, co się mówi. Kiedy się mówi inaczej, mówi się co innego.” (fragment)
Kwestia przekładu jawi się dziś jako jedno z ważniejszych zagadnień humanistyki i zarazem […] życia codziennego. Refleksja nad przenoszeniem pojedynczego tekstu literackiego z jednego języka w drugi stanowi szczególny, najbardziej wyrazisty i konkretny, przykład namysłu nad relacjami międzykulturowymi w ogóle. Im dokładniej i głębiej bada się sprawę znalezienia w języku przekładu odpowiedniego brzmienia dla rymu z wiersza oryginalnego, tym łatwiej i poważniej można przejść do problemów – w tym konfliktów – powodowanych przez zderzające się inności współczesnego świata. Okazuje się, że właśnie translatologia ma o naszym świecie dużo istotnych rzeczy do powiedzenia. - Adam Poprawa
O autorze
Jerzy Jarniewicz (1958) – poeta, tłumacz, krytyk literacki. Wykładowca literatury angielskiej na Uniwersytecie Łódzkim, członek zespołu redakcyjnego „Literatury na Świecie”. Autor dwunastu książek krytycznoliterackich, m.in. „Od pieśni do skowytu. Szkice o poetach amerykańskich (2008), Heaney. Wiersze pod dotyk” (2011), „Gościnność słowa. Szkice o przekładzie literackim” (2012), „Podsłuchy i podglądy” (2015) oraz „All You Need is Love. Sceny z życia kontrkultury” (2016). Opublikował trzynaście zbiorów wierszy, ostatnio „Puste noce” (2017). Przekładał twórczość takich autorów jak James Joyce, Philip Roth, John Banville, Raymond Carver, Edmund White. Opracował antologie „Sześć poetek irlandzkich” (2012) oraz „Poetki z wysp” (2015, z Magdą Heydel). Mieszka w Łodzi.